De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de voorschriften zoals opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Financiële verordening gemeente Hilversum 2018, waarin door de gemeenteraad de uitgangspunten voor het financiële beleid, alsmede de regels voor het financiële beheer en voor de inrichting van de financiële organisatie zijn vastgesteld.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening
Voor zover niet anders vermeld, zijn de activa en passiva gewaardeerd tegen nominale waarden. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en de bijkomende kosten. De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten, die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs kunnen verder worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben, onverschillig of zij tot inkomsten of uitgaven in dat jaar hebben geleid. Alle bedragen in de jaarrekening staan weergegeven in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld.

Grondslagen voor resultaatbepaling
De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Onder baten worden verstaan de baten die rechtstreeks aan het jaar zijn toe te rekenen en die in het jaar als gerealiseerd kunnen worden beschouwd. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment van besluitvorming door de AvA (Algemene Vergadering van Aandeelhouders) van de betreffende deelneming. De lasten worden bepaald met inachtneming van de hierna vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn. Conform het BBV worden de mutaties in reserves, zowel bij de begroting als bij de rekening, separaat verantwoord. Zowel het totaal van saldo van baten en laten als het resultaat zijn hierdoor inzichtelijk.

Met betrekking tot de eigen bijdrage die het CAK int en aan de gemeente afdraagt geldt dat op basis van de overzichten van het CAK de gemeente Hilversum wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening kan beoordelen met de eigen Wmo-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten (om privacy-redenen beperkt) de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat de gemeente Hilversum geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kan verkrijgen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht. Dit geldt overigens voor alle gemeenten in Nederland.

Vaste activa
De vaste activa op de balans zijn conform artikel 33 van het Besluit Begroting en Verantwoording (in het vervolg: BBV) onderverdeeld in:

• immateriële vaste activa;
• materiële vaste activa;
• financiële vaste activa.

In het algemeen geldt dat alleen kosten van de aanschaf of productie van een goed of verzameling identieke of met elkaar samenhangende goederen, met een gebruiksduur van 5 jaar of meer, en met een waarde van € 50.000 of meer worden geactiveerd. Personeels- en organisatiekosten en uitgaven die niet hebben geleid tot het realiseren van een activum of het openen van een grondexploitatie worden niet geactiveerd.

immateriële vaste activa:
Het BBV kent de volgende soorten immateriële vaste activa:

• De kosten die zijn verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio;
• De kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief;
• De bijdragen aan activa in eigendom van derden.

In de Financiële verordening gemeente Hilversum 2018 is opgenomen dat de kosten voor het afsluiten van geldleningen, saldi van agio en disagio en de bijdragen aan activa in eigendom van derden niet worden geactiveerd.

Op de tot en met 2017 geactiveerde bijdragen aan activa in eigendom van derden wordt afgeschreven, waarbij de afschrijvingsduur maximaal gelijk is aan de verwachte gebruiksduur van de activa (bij derden) waarvoor de bijdrage aan derden is verstrekt. Voor bijdragen aan activa die onder het monumentenbeleid vielen betreft dit 33 jaar en voor de bijdragen aan (niet eigen) kunstgrasvelden 10 jaar.

materiële vaste activa
De materiële vaste activa zijn fysiek aanwezige activa. Het BBV kent de volgende soorten materiële vaste activa:

• investeringen met een economisch nut;
• investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven;
• investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut.

De immateriële en materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de oorspronkelijke verkrijgingsprijs (de inkoopprijs en de bijkomende kosten) of vervaardigingsprijs (de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige directe kosten), verminderd met de ontvangen subsidies en bijdragen van derden, de jaarlijkse afschrijvingslasten en afwaarderingen wegens duurzame waardeverminderingen. Duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen.

Bij het bepalen van de hoogte van de afschrijving is het volgende beleid van toepassing:

a. Op gronden en terreinen wordt niet afgeschreven.
b. Bij het bepalen van de hoogte van de afschrijving wordt voor gebouwen uitgegaan van een restwaarde van 15% van de verkrijgings-/vervaardigingsprijs. Voor de overige activa wordt uitgegaan van een restwaarde van 0%.
c. Er wordt lineair afgeschreven.
d. Er wordt afgeschreven op basis van de verwachte gebruiksduur, conform de termijnen zoals vermeld in de ‘afschrijvingstabel’.
e. De componentenbenadering, bij gebouwen, wordt niet gehanteerd.
f. Er wordt gestart met afschrijving in het begrotingsjaar dat volgt op het moment van ingebruikname.

Op hoofdlijnen gelden de volgende afschrijvingstermijnen (in jaren):
Onderzoeks- en ontwikkelingskosten         maximaal   5
Gebouwen (aankoop en nieuwbouw)               40
Gebouwen (tijdelijke nieuwbouw)               10
Grond-, weg- en waterbouwkundige werken, waaronder:

−   riolering (aanleg, bouwkundig, elektromechanisch en gemalen)   75
−   sportvelden en buitensportaccommodaties            25
−   kunstgrasvelden, speelgelegenheden en groenvoorzieningen      10

Installaties                        5-10-15-20
bedrijfsmiddelen                     5-10

Activa worden afgeschreven volgens de afschrijvingstabel die gold in het jaar van investeren.

In erfpacht uitgegeven gronden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, waarbij de uitgifteprijs van eerste uitgifte geldt als verkrijgingsprijs. Gronden in eeuwigdurende erfpacht worden gewaardeerd tegen registratiewaarde. Duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen.

financiële vaste activa:
Het BBV kent de volgende soorten financiële vaste activa:

• kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen, gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen;
• leningen aan openbare lichamen, woningbouwcorporaties, deelnemingen en overige verbonden partijen;
• overige langlopende leningen;
• uiteenzettingen in ‘s Rijks schatkist met rentetypische looptijd van één jaar of langer;
• uiteenzettingen in de vorm van Nederlands schuldpapier met een rentetypische looptijd van één jaar of langer;
• overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Onder de financiële vaste activa zijn deelnemingen, langlopende geldleningen en langlopende uitzettingen opgenomen. De verstrekte langlopende geldleningen en -uitzettingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde verminderd met de ter zake ontvangen aflossingen en eventueel gevormde voorzieningen voor oninbaarheid. De deelnemingen zijn gewaardeerd tegen de oorspronkelijke verkrijgingsprijs tenzij de marktwaarde duurzaam lager is.

Vlottende activa
De vlottende activa op de balans worden in overeenstemming met het BBV onderverdeeld in:

• voorraden;
• uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar;
• liquide middelen;
• overlopende activa.

Voorraden
Het BBV kent de volgende soorten voorraden:

• grond- en hulpstoffen;
• onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie;
• gereed product en handelsgoederen;
• vooruitbetalingen.

Het startpunt van een grondexploitatie is het raadsbesluit met de vaststelling van het complex, inclusief grondexploitatiebegroting. Vanaf dat moment wordt de grondexploitatie geopend en kunnen vervaardigingskosten worden geactiveerd.

De onderhanden werken grondexploitatie zijn opgenomen tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met de opbrengst wegens verkopen. Indien de boekwaarde de marktwaarde van de grond overschrijdt, wordt een afwaardering naar de lagere marktwaarde verantwoord/wordt een voorziening voor het verwachte negatieve resultaat getroffen. De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten (limitatief opgesomd in de kostensoortenlijst zoals opgenomen artikel 6.2.4 van het Besluit ruimtelijke ordening), welke rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs wordt daarnaast de werkelijk over vreemd vermogen betaalde rente over het boekjaar toegerekend. De rente is toegerekend over de boekwaarde van de grondexploitatie per 1 januari van het betreffende boekjaar.

Het BBV zegt dat het voorzichtigheidsbeginsel ertoe leidt dat realisatie van winst moet worden uitgesteld tot daarover voldoende zekerheid bestaat. Dit betekent echter niet dat pas winst moet worden genomen bij het afsluiten van het grondexploitatiecomplex. Voor winstneming geldt de percentage of completion methode: voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd kan tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen.

Hiervoor moet het resultaat op de grondexploitatie wel op betrouwbare wijze kunnen worden ingeschat. Dit is mogelijk wanneer het waarschijnlijk is dat de economische voordelen die aan het project zijn verbonden naar de gemeente zullen toevloeien. Indien aan de volgende voorwaarden is voldaan, bestaat er voldoende zekerheid om winst te kunnen nemen:

• Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat; én
• De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht; én
• De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

Volgens het realisatiebeginsel dient in die gevallen de winst ook te worden genomen.

De voorraad gereed product is gewaardeerd tegen historische verkrijgingsprijs. Indien de marktwaarde lager is, dan wordt tegen marktwaarde gewaardeerd.

Kortlopende vorderingen, liquide middelen en overlopende activa
De uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar, liquide middelen en overlopende activa zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De gevormde voorzieningen voor oninbaarheid van debiteuren zijn op de nominale waarde van de debiteuren in mindering gebracht.

Passiva

Reserves en voorzieningen
Op de reserves en voorzieningen wordt geen rente bijgeschreven.

In het BBV worden reserves omschreven als vermogensbestanddelen die als eigen vermogen zijn aan te merken en die vanuit bedrijfseconomisch oogpunt vrij te besteden zijn. De vaststelling van de noodzakelijke omvang van reserves is een zaak van de gemeenteraad. Daarom worden reserves ook wel onderverdeeld in algemene en bestemmingsreserves. Zodra de raad aan een reserve een bepaalde bestemming heeft gegeven, is er sprake van een bestemmingsreserve. Om die reden kunnen bestemmingsreserves naar de situatie per ultimo verslagjaar geen negatieve stand kennen. Heeft een reserve geen bestemming dan wordt het een algemene reserve genoemd.

Voorzieningen en de lang- en kortlopende schulden en overlopende passiva
Voorzieningen en de lang- en kortlopende schulden en overlopende passiva zijn opgenomen tegen de nominale waarde.

Uitgangspunten bij bepaling van de contractwaarden:

1) De contractwaarden zijn opgenomen t/m einde looptijd (exclusief de mogelijke stilzwijgende verlengingen) vanaf € 100.000 per jaar.

2) Als contract in periode van stilzwijgende verlengingen zit, dan zijn wel t/m einde van deze looptijd de bedragen opgenomen (zie bijvoorbeeld onder 3: leaseauto's).

3) Er is een aantal contracten opgenomen met een looptijd t/m 31-12-2019. In de loop van 2019 worden nieuwe aanbestedingen voorbereid. Vooralsnog zijn de verplichtingen opgenomen t/m einde van deze looptijd, ook al lopen deze uitgaven gelet op de aard (bijvoorbeeld “energie”) door na 2019.

4) Als de contractwaarde expliciet in contracten is opgenomen dan wordt deze waarde gehanteerd;
Het komt voor dat er binnen één crediteur verschillende contracten zijn afgesloten binnen (min of meer) dezelfde dienstverlening. Zowel de omvang als de looptijd van deze op zich staande afzonderlijk losse contracten variëren. Keuze is om enkel de losse contracten boven de € 100.000 op te nemen, of alle waarden per crediteur als één contractwaarde op te nemen. Wij hebben voor deze laatste optie gekozen (zie bijv. de onder 9: Licenties en 1: Applicaties opgenomen contracten).

5) Als er in de contracten geen expliciet contractbedrag is opgenomen (wat vaak het geval is) dan is de contractwaarde gebaseerd op (een combinatie van) historische gegevens/inschattingen en eventueel de aangegane verplichtingen 2019 per omvangrijke crediteur. Het gaat hierbij dan om zowel de vaste- als de variabele componenten die onderdeel uitmaken binnen diverse contracten.

6) Het contract voor de parkeercontrole (10) kent helemaal geen einddatum. We zijn voor onbepaalde tijd lid met een opzegtermijn van een jaar, daarom is de waarde voor twee jaar meegenomen.

Enkele contracten onder de categorie 16 en 24 met respectievelijk een onderliggende contractwaarde van € 1,5 miljoen en € 0,4 miljoen zijn in voorgaande jaren ten onrechte niet Europees aanbesteed. Deze onrechtmatigheid maakte onderdeel uit van de berekende financiële fout in 2016 én 2017.

Er zijn geen rechten die niet op de balans zijn verantwoord.

Er hebben zich na balansdatum geen substantiële ontwikkelingen voorgedaan.

Immateriële vaste activa

Conform de aanpassing in de BBV worden met ingang van 2016 de 'bijdragen aan activa in eigendom van derden' verantwoord onder de Immateriële vast activa.

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

Onderzoek en ontwikkeling bepaald actief

De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

De boekwaarde 1-1-2018 is aangepast voor de sloopkosten Gak-gebouw (€ 11.000). Deze stonden onder de gronden en terreinen verantwoord in 2017.

Bijdragen aan acitva in eigendom van derden

Conform het financiële beleid worden met ingang van 2018 de bijdragen aan activa van derden niet meer geactiveerd.

Materiële vaste activa

De onder activa verantwoorde materiële vaste activa met economisch nut hebben betrekking op:

• Gronden en terreinen
• Woonruimten
• Bedrijfsgebouwen
• Grond- weg- en waterbouwkundige werken
• Vervoermiddelen
• Machines, apparaten en installaties
• Overige materiële vaste activa

Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen activa waarvoor ter bestrijding  van de kosten een heffing kan worden geheven.

De onderstaande toelichtingen op de diverse activaposten richten zich voornamelijk op de vermeerderingen en verminderingen. Daarnaast worden ook de afwaarderingen van een korte toelichting voorzien. De (reguliere) afschrijvingen worden niet nader toegelicht, dit betreft de reguliere, jaarlijks terugkerende lasten.

De boekwaarde per 1-1-2018 betreft de bedragen na herrubricering, deze zijn weergegeven in 6.2.6 overzicht activa.

Economisch nut

De BBV schrijft voor onderscheid te maken tussen investeringen met een economisch nut en met een maatschappelijk nut. Investeringen hebben een economisch nut indien zij verhandelbaar zijn en / of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Voorbeelden hiervan zijn een zwembad, riolering, tolweg, vuilnisauto’s, computers, stadhuis en schoolgebouwen.

Daarnaast wordt onderscheid gemaakt tussen investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding  van de kosten een heffing kan worden geheven en investeringen waarbij dat niet het geval is.

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

De boekwaarde 1-1-2018 is aangepast voor de gronden Crailo (€ 16.081.000). De overweging wordt toegelicht bij de Gronden en terreinen. Ook zijn de sloopkosten Gak-gebouw (€ 11.000) geherrubriceerd van gronden naar immateriele vaste activa (onderzoek en ontwikkeling). Daarnaast is de boekwaarde 1-1-2018 aangepast voor een aantal activa die in 2017 ten onrechte waren gerubriceerd onder de activa waar ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven. Het gaat bij vervoersmiddelen om een transporter voor de wachtdienst van de gemalen (€ 43.000), bij installaties om de Zonneweide (€ 196.000) en bij de overige materiele vaste activa om applicaties ten behoeve van publiekszaken (€ 55.000).  

Van de gronden en terreinen is € 4.719.000 in erfpacht uitgegeven.

Gronden en terreinen (economisch nut)

De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Uitgeefbare en op korte termijn door te leveren c.q. te verkopen gronden kwalificeren conform het BBV als “voorraad handelsgoederen”. Op grond van dit inzicht zijn door de gemeente Hilversum de van de provincie aangekochte kadastrale percelen binnen het planontwikkelingsgebied Crailo in de gemeentelijke jaarrekening 2017 ook zodanig gerubriceerd.

Het op te stellen bestemmingsplan Crailo is nog “under construction”. Daarom bestaat er BBV-technisch onvoldoende duidelijkheid over welke kadastrale percelen uitgeefbaar zullen zijn (de rode gronden) en welke niet (grijs voor wegen en pleinen en blauw/groen voor plantsoenen en waterpartijen). Daarmee is ook nog niet vast te stellen welke gronden wel en welke niet aan GEM Crailo BV geleverd zullen worden en op welke termijn. Op grond van dit inzicht kwalificeren de gronden in het kader van de gemeentelijke jaarrekening 2018 niet langer als “voorraad handelsgoederen”, maar als “materiële vaste activa” en zijn ze ook zodanig gerubriceerd.

De waarde van de Hilversumse kadastrale percelen vloeit voort uit de intergemeentelijk grondexploitatie Crailo, zoals deze door de raden van de gemeenten Hilversum, Gooise Meren en Laren in 2017 is vastgesteld en nadien geactualiseerd of herzien zal worden vastgesteld door de Algemene Vergadering (van aandeelhouders) van GEM Crailo BV.

In 2018 heeft een afwaardering van € 24.000 plaats gevonden op Egelshoek.

Woonruimten (economisch nut)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Bedrijfsgebouwen (economisch nut)

De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Over 2018 is er voor 73.000 afgewaardeerd. Dit betreft de boekwaarde van gesloopte panden op de Huijgenstraat 35 ten behoeve van de bouw van de Sterrenschool.

Grond-, weg- en waterbouwkundige werken (economisch nut)

Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en bijdragen derden plaats gevonden.

Vervoermiddelen (economisch nut)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Machines, apparaten en installaties (economisch nut)

De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Overige materiële vaste activa (economisch nut)

De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven:

De BBV schrijft voor onderscheid te maken tussen investeringen met een economisch nut en met een maatschappelijk nut. Investeringen hebben een economisch nut indien zij verhandelbaar zijn en / of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Voorbeelden hiervan zijn een zwembad, riolering, tolweg, vuilnisauto’s, computers, stadhuis en schoolgebouwen.

Daarnaast wordt onderscheid gemaakt tussen investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding  van de kosten een heffing kan worden geheven en investeringen waarbij dat niet het geval is.

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

*De spaarvoorziening rioleringen is gevormd teneinde via een spaarcomponent in de tarieven rioolheffing die gemeente Hilversum bij burgers in rekening brengt te sparen voor toekomstige vervangingsinvesteringen in het rioolnetwerk. Het rioolnetwerk kwalificeert als een investering met economisch nut ter bestrijding waarvan een heffing kan worden geheven (artikel 35 lid 1 letter b BBV). Volgens het BBV dient voor deze bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen een voorziening te worden gevormd (artikel 44, lid 1 letter d BBV). De opbouw van de spaarvoorziening ligt in lijn met het gemeentelijk rioleringsplan en het spaardeel in de tariefbepaling voor rioolheffingen. Doel van de voorziening is op lange termijn tot een voorziening te komen, gelijk aan de boekwaarde van het rioleringsnetwerk op dat moment en over te gaan tot vervanging. Het BBV schrijft voor dat de spaarvoorziening niet separaat als voorziening wordt gepresenteerd maar een vermindering vormt van de materiële vaste activa met economisch nut ter bestrijding waarvan een heffing kan worden geheven (artikel 62 lid 3 BBV).

De gemeente Hilversum heeft destijds voor deze unieke constructie gekozen om de tarieven op termijn niet teveel te laten stijgen. Vanwege het uitzonderlijke karakter heeft onze accountant aanvullende informatie gevraagd over de juistheid van de financiële verwerking en presentatie. De gemeente Hilversum heeft hiertoe deze vragen over de spaarvoorziening ter toetsing voorgelegd aan de commissie BBV. Hierop is op moment van schrijven nog geen antwoord ontvangen.

Bedrijfsgebouwen (economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Grond-, weg- en waterbouwkundige werken (economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Vervoersmiddelen (economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Machines, apparaten en installaties (economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Overige materiële vaste activa (economisch nut, waarvan ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven)
Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en bijdragen derden plaats gevonden.

Maatschappelijk nut

De BBV schrijft voor onderscheid te maken tussen investeringen met een economisch nut en met een maatschappelijk nut. Investeringen met een maatschappelijk nut zijn activa die geen economisch, maar een maatschappelijk nut hebben. Het gaat hierbij uitsluitend om investeringen in de openbare ruimte: (water)wegen, straten, pleinen, viaducten, geluidswallen, parken, openbare verlichting. Deze investeringen dienen duidelijk een maatschappelijk nut, maar ze genereren geen middelen (er is geen markt voor).

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

De boekwaarde per 31-12-2018 bestaat voor € 75.753.000 uit investeringen van vóór 31-12-2016. Over deze investeringen mag (eventueel) versneld worden afgeschreven.

Grond-, weg- en waterbouwkundige werken (maatschappelijk nut)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Machines, apparaten en installaties (maatschappelijk nut)
De vermeerderingen en bijdragen derden over 2018 betroffen:

Overige materiële vaste activa (maatschappelijk nut)
Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en bijdragen derden plaats gevonden.

Financiële vaste activa

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

Ten opzichte van de eindbalans 2017 zijn de Overige uitzettingen (€ 690.000) verschoven naar Kapitaalverstrekkingen € 364.000 (aandelenkapitaal BNG en Waterleidingbedrijf) en Overige langlopende leningen € 326.000 (met name startersleningen).
Daarnaast worden de uitgaven voor de revolverende fondsen niet meer in de exploitatie verantwoord, maar op de balans als Overige langlopende leningen. De in vorige jaren verantwoorde exploitatielasten zijn alsnog op deze wijze verantwoord. De beginstand is met deze bedragen verhoogd, met daar tegenover eenzelfde verhoging van de algemene reserve. Het gaat om een bedrag van € € 1.976.000.

Kapitaalverstrekkingen
Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en verminderingen groter dan € 1.000 plaats gevonden.

Overige langlopende leningen
De vermeerderingen en verminderingen over 2018 betroffen:

De verstrekte overig langlopende leningen bestaan met name uit leningen aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten in het kader van het project Particuliere woningbouwverbetering, startersleningen en een lening aan Pinetum Blijdenstein.
De eindstand per 31 december 2018 van de revolverende fondsen kan als volgt gespecificeerd worden:

Uitzettingen Nederlands schuldpapier langer dan één jaar
Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en verminderingen plaats gevonden.

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Het verloop van de boekwaarde is als volgt:

Onderhanden werk: bouwgronden in exploitatie
De vermeerderingen en verminderingen over 2018 betroffen:

Voorraad gereed product

Er hebben over 2018 geen vermeerderingen en verminderingen plaats gevonden.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan een jaar

Deze uitzettingen ad € 25.354.000 bestaan uit:

• vorderingen op openbare lichamen (€ 13.380.000);
• overige vorderingen (€ 11.974.000)

Schatkistbankieren wordt toegelicht in de paragraaf Financiering in paragraaf 4.4.7.

De vorderingen op openbare lichamen bestaan voornamelijk uit:

De overige vorderingen bestaan uit:

Per vorderingsoort zijn de volgende voorzieningsbedragen in mindering gebracht: Debiteuren algemeen € 90.000, Belastingdebiteuren € 1.280.000 en Debiteuren sociale zaken € 2.843.000.

Liquide middelen

De kredietlimiet bij de BNG is 30 miljoen. Bij overschrijding van de limiet wordt een excedentrente berekend van 5%. Het tarief onder de 30 miljoen bedraagt 1 maands Euribor met een opslag van 0,41 procentpunt (41 basispunten).

Overlopende activa
De overlopende activa bestaan uit:

De overlopende activa met een specifiek bestedingsdoel worden toegelicht in bijlage 6.6.

VASTE PASSIVA

Eigen vermogen
Het eigen vermogen van de gemeente bestaat ingevolge artikel 42 van het  BBV uit de reserves en het resultaat na bestemming volgend uit de programmarekening. Dit bestaat uit de volgende componenten:

Algemene reserves
Met ingang van de begroting 2017 hebben we de aanbeveling van de commissie BBV opgevolgd om geen rentevergoeding over het eigen vermogen te berekenen. Het onderscheid tussen de ‘algemene reserve ongebonden’ en ‘algemene reserve gebonden’ is daarmee verdwenen. Deze zijn daarom samengevoegd tot de Algemene reserve. Deze reserve is in de loop der jaren gevormd met voordelige resultaten uit het verleden (o.a. verkopen van aandelen in het toenmalige gemeentelijke energiebedrijf en de toenmalige gemeentelijke centrale antenne inrichting en de aandelen in de NV Bouwfonds). Het verloop van deze algemene reserve ziet er als volgt uit:

Overige bestemmingsreserves
Een bestemmingsreserve is een reserve waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven. De beklemde reserves – dit zijn reserves die een relatie hebben met specifiek omschreven activa en waarvan de jaarlijkse verminderingen gebaseerd zijn op de afschrijvingsbedragen van die activa – maakten hiervan onderdeel uit. Met de invoering van het nieuwe financiële beleid zijn deze in 2018 vrijgevallen. Het verloop van deze reserves ziet er als volgt uit:

De belangrijkste toevoegingen en onttrekkingen zijn:

Bijlage 6.4 geeft een overzicht van alle reserves van de gemeente en de mutaties die hierin in het verslagjaar plaats hebben gevonden. In deze bijlage is een toelichting opgenomen over onder meer het doel van elke reserve en het verloop van de reserve in het verslagjaar.

Voorzieningen
Voorzieningen kunnen worden gevormd voor:

1. verplichtingen en verliezen waarvan de omvang en risico's op de balansdatum onzeker zijn, doch redelijkerwijs zijn in te schatten;
2. op balansdatum bestaande risico´s terzake van tot bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is in te schatten;
3. kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten mede zijn oorsprong vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand jaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren;
4. de bijdrage aan toekomstige vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven;
5. Middelen verkregen van derden, die specifiek besteed moeten worden, met uitzondering van de voorschotbedragen verkregen van Europese en Nederlandse overheidslichamen met een specifiek bestedingsdoel, die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren.

De belangrijkste toevoegingen en onttrekkingen zijn:

De spaarvoorziening rioleringen is in mindering gebracht op de relevante activa. Deze voorziening is daarom ook niet in deze tabel opgenomen. Wat betreft de voorziening planexploitatie geldt dat deze voor een deel (boekwaarde van de verlieslatende exploitatie) in mindering is gebracht op de activa.

Bijlage 6.5 geeft een overzicht van alle voorzieningen van de gemeente. In deze bijlage is een toelichting opgenomen over het doel van elke voorziening en het verloop van de voorziening in het verslagjaar.

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer
De langlopende schulden zijn onder te verdelen in geldleningen en waarborgsommen conform onderstaand overzicht:

Het verloop van de boekwaarde van de onderhandse leningen is als volgt:

In paragraaf 4.4 (Financiering) is ingegaan op de financiering van de gemeente en de bovengenoemde mutaties in de vaste schuld. Tevens wordt verwezen naar bijlage 6.7 “Langlopende schulden” van de balans. In overeenstemming met artikel 56 van het BBV wordt hierbij vermeld dat de rentelasten van de bovengenoemde onderhandse leningen € 4.513.000 bedragen.

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd van korter dan een jaar
Deze zijn als volgt:

De banksaldi hebben betrekking op de saldi van de rekeningen die worden aangehouden bij de Bank Nederlandse Gemeenten.

De specificatie van de overige schulden is als volgt:

Overlopende passiva
De overlopende passiva bestaan uit:

* De huurinkomsten van Nike worden met ingang van 2018 verantwoord in een voorziening.

De overlopende passiva met een specifiek bestedingsdoel (middelen van mede-overheden) worden toegelicht in bijlage 6.6.