Deze paragraaf gaat conform het Besluit Begroting en Verantwoording over onderhoudsmaatregelen  waarmee kapitaalgoederen gedurende de levensduur op een bepaald kwaliteitsniveau worden gehouden. Uitgaven voor onderhoud worden in de begroting opgenomen en/of voor onderhoud wordt via de begroting een onderhoudsvoorziening opgebouwd. Om het beeld over de stand van zaken rond kapitaalgoederen te completeren wordt in deze paragraaf ook op de maatregelen in de investeringssfeer ingegaan (vervanging van een kapitaalgoed, uitbreiding of renovatie).
Een zuivere splitsing tussen vervangings- en uitbreidingsinvesteringen valt niet te maken. Als hoofdregel (conform het BBV en ons beleid) hanteren wij dat levensduur verlengende en waarde verhogende investeringen op consistente basis worden geactiveerd. Daarentegen worden niet levensduur verlengende en niet waarde verhogende investeringen ten laste van de voorziening groot onderhoud gebracht.

Met het onderhoud van en de investeringen in de kapitaalgoederen wegen, water, openbaar groen, riolering en gebouwen is een substantieel bedrag gemoeid. Bepalend voor de omvang van die budgetten is het gekozen kwaliteitsniveau en de vertaling daarvan naar de maatregelen die nodig zijn om dat kwaliteitsniveau te realiseren. Per soort kapitaalgoed worden het ambitieniveau, de bijbehorende maatregelen en kosten vastgelegd in een meerjarig programma. De mate waarin één en ander wordt geactualiseerd en wordt ingepast in de begroting is mede bepalend voor de gezondheid van de begroting.

In het vervolg van deze paragraaf kapitaalgoederen worden de ontwikkelingen in beleid en uitvoering weergegeven voor het jaar 2018 op de gebieden wegen, riolering, water, groen, en gebouwen. Per onderdeel worden de beschikbare uitgavenbudgetten voor onderhoud en investeringen in beeld gebracht.

Beleid
In het Handboek Beheer Hilversum Buiten (vastgesteld in 2009) is het beleid voor het beheer en onderhoud van wegen en openbare verlichting vastgelegd. In 2010 is in het kader van de bezuinigingen het kwaliteitsniveau van de plus-gebieden in het handboek Beheer Hilversum Buiten teruggebracht naar het basisniveau.
Sinds 2015 werkt de gemeente Hilversum met een nieuw vervangingsprogramma voor de openbare verlichting in Hilversum in de vorm van duurzame led verlichting voor de armaturen.
Het ambitieniveau van het programma onderhoud wegen is gebaseerd op een landelijk gehanteerd normenstelsel voor rationeel wegonderhoud. Voor de investeringen in wegen in 2018 houden wij rekening met een goede balans tussen het investeringsniveau en het kwaliteitsbeheer van de openbare ruimte. Het is van belang dat in het kader van veiligheid en leefbaarheid de kwaliteit van de openbare ruimte voor de korte en lange termijn gewaarborgd blijft.
Daarnaast is er in 2007 een meerjarenprogramma onderhoud kunstwerken (bruggen en viaducten) opgesteld. Dit programma is de leidraad voor de investeringen in het onderhoud van kunstwerken. De uiteindelijke gemeten kwaliteit van de kunstwerken bepaalt of we het programma volgen of daar gemotiveerd van afwijken.

Uitvoering onderhoud
De meldingen van klachten over het actuele onderhoudsniveau van wegen binnen de gemeente Hilversum verlopen via de Meldingen Openbare Ruimte. De achterstand van de gemeente in het onderhoudsniveau bedraagt ongeveer zeven procent. Dit gemiddelde percentage is gebaseerd op metingen die gedaan zijn in 2013, voornamelijk in het onderhoud van open verharding (voetpaden). Landelijk wordt dit percentage als aanvaardbaar beschouwd.

In 2018 is er naast het lopende klein onderhoud op de volgende locaties groot onderhoud uitgevoerd:

Aanbrengen nieuwe asfaltdeklaag

• Kruising Prins Bernardstraat/Schapenkamp
• Kruising Achterom/Schapenkamp
• Melkpad
• Soestdijkerstraatweg/Stadhouderslaan
• Soestdijkerstraatweg t.h.v. Restaurant Boeddha
• Fietspad van Ghentlaan
• Fietspad Utrechtseweg
• Fietspad Wandelpad
• Larenseweg diverse reparaties
• Emmastraat
• Loosdrechtseweg
• Zuiderloswal
• Kruising Utrechtseweg/Berkenlaan
• Kruising Utrechtseweg/Beukenlaan
• Kruising Utrechtseweg/Plataanweg

Aanbrengen asfalt slijtlaag en scheuren vullen:

• Sporthavenpad (slijtlaag)
• Peerlkamplaan (half verharding)
• Stadsliedenkwartier (scheuren vullen)
• Buitenring en radialen (scheuren vullen)

Herstel klinker- en tegelverharding rijbanen en voetpaden:

• Rijbaan Kolhornseweg
• Voetpad en verkeersdrempels Bosdrift
• Voetpad en verkeersdrempels Eikbosserweg
• Busstation Arena
• Voetpad (gedeeltelijk) Polluxstraat
• Voetpaden Vaartweg
• Kerkstraat/Groest en Zeedijk reparatie pentaklinkers
• Parkeerterrein Vliegveld Hilversum
• Rijbaan en parkeerstrook Kloosterlaan
• Rijbaan (gedeeltelijk) J.H.Meijerstraat
• Voetpad (gedeeltelijk) J.de Witstraat
• Voetpad Anthony Fokkerweg
• Voetpad (gedeeltelijk) Struvestraat
• Voetpad Frederik van Edenlaan
• Vlindermeent diverse reparaties rijbaan en voetpaden
• Bijenmeent diverse reparaties rijbaan en voetpaden
• Bloemenmeent diverse reparaties rijbaan en voetpaden
• Libellemeent diverse reparaties rijbaan en voetpaden
• Voetpaden (gedeeltelijk) Gijsbrecht van Amstelstraat
• Voetpaden Hyacintenlaan
• Voetpad (gedeeltelijk) Hilvertsweg
• Voetpaden Oostereind
• Voetpaden Liebergerweg
• Voetpaden en parkeervakken Lijsterweg
• Voetpaden Gert Groottelaan
• Voetpaden (gedeeltelijk) Hermelijnlaan
• Voetpaden en parkeerstrook Emmastraat
• Voetpaden (gedeeltelijk) Erasmuslaan
• Voetpaden (gedeeltelijk) Zuiderweg
• Voetpaden Stationsstraat
• Rijbaan en parkeerstrook Prinsenstraat
• Voetpaden (gedeeltelijk) Arminiushof

Uitvoering investeringen
In 2018 zijn op diverse locaties in Hilversum de wegen vernieuwd. Hierbij is zoveel mogelijk gekozen voor een integrale aanpak door verhardingswerkzaamheden te combineren met rioleringswerken en investeringen in openbaar groen. Voor de investeringen uit de wegenplannen 2015 tot en met 2018 zijn de volgende wegen vernieuwd waarbij geldt dat voor een aantal wegen de uitvoering doorloopt in 2019:

• Boomberg fase 2 + 3 (2016-2017)
• Vervanging beschoeiing derde havenarm
• Diependaalselaan, inclusief voegovergangen (2018)
• Noord fase 2 + 3 (2016-2017)
• Raadhuiskwartier fase 4 (2015)
• Diependaalselaan, ventweg
• Noordwestelijk Villagebied (2017)

Van de volgende gebieden is de openbare verlichting vernieuwd, waarbij LED-verlichting is geïnstalleerd:

• Koningshof
• Laan van de Heelmeesters
• Onder de Bogen
• Zeshoven
• Koornstraat
• Laanstraat
• Tapijtstraat
• Weversplein
• Geert van Mesdagweg
• Schuttersweg
• Vaartweg
• Nieuwe Havenweg
• Verlengde Zuiderloswal
• Gijsbrecht van Amstelstraat
• Noodweg
• Bonifaciuslaan
• Kloosterlaan
• Ludgerusweg
• Slangenweg
• Willibrorduslaan
• Neuweg
• Utrechtseweg
• Snelliuslaan
• Eemnesserweg   

Van de begrote investeringen uit de jaarschijf 2018 is een beperkt deel uitgegeven. De oorzaak is dat zodra de investeringen zijn vrijgegeven gestart kan worden met het participatietraject wat gemiddeld 6 maanden in beslag neemt. Voor de bestekvoorbereiding en aanbesteding is gemiddeld een tijdsbestek van 5 maanden nodig. Gedurende bovenstaande trajecten worden nagenoeg geen kosten gemaakt. In het tweede jaar van de jaarschijf worden de eerste investeringen gedaan die, afhankelijk van de start van de werkzaamheden, doorlopen in het derde jaar. Zie daarvoor ook de toelichting op het overzicht van investeringskredieten (hoofdstuk 6.3).

Relevante beleidsnota’s

• Visie Hilversum Buiten (2004)
• Meerjarenprogramma onderhoud kunstwerken (2007)
• Handboek Beheer Hilversum Buiten (2009)
• Duurzaam Hilversum 2016-2020

Areaal
Tot de kapitaalgoederen van de riolering behoren alle openbare voorzieningen die aanwezig zijn voor de gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater. Het gaat om riolen, rioolgemalen, bufferbassins en bijkomende voorzieningen.

Beleid
Het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) bevat de beleidsuitgangspunten voor de exploitatie van het riool en de financiële consequenties daarvan en beslaat steeds een periode van vijf jaar. Het GRP is geactualiseerd in 2015 en heeft betrekking op de periode 2015-2020. Het opstellen van een rioleringsplan berust op een wettelijke verplichting die is neergelegd in de Wet Milieubeheer.

Uitvoering onderhoud
Het onderhoud van het gemeentelijk rioolstelsel omvat onder meer het reinigen, ontstoppen en repareren van riolen en kolken, dagelijks beheer van rioolgemalen en het vegen van straten. Per jaar reinigen we ongeveer 15% van het totale areaal aan riolen. De kolken worden twee keer per jaar geleegd. Daarnaast behoort ook het opsporen en zo mogelijk saneren van foutieve aansluitingen op het riool en het opsporen van onjuiste interne koppelingen tot het takenpakket van de gemeente. De dienstverlening aan onze inwoners en ondernemers is een belangrijke, dagelijkse bezigheid.

Uitvoering investeringen
Jaarlijks wordt aan het gemeentebestuur een uitvoeringsprogramma voorgelegd waarin de vervangingsinvesteringen zijn opgenomen. In het GRP 2015-2020 is het beleid opgenomen om riolen die aan vervanging toe zijn te “relinen”. Bij het relinen wordt niet de hele buis vervangen, maar verstevigen wij de bestaande buis aan de binnenkant zodat deze daarna weer decennialang mee kan. De kosten hiervan zijn veel lager en daardoor kunnen we elk jaar meer kilometers riool aanpakken. Dit is dringend nodig omdat zo’n 60 kilometer riolering in slechte staat is. Het uitvoeringsprogramma betreft deels het “relinen” van de riolering, en deels het vervangen van de riolering. Riolen worden vervangen als riooltracés gewijzigd moeten worden, en/of op die plaatsen waar ook de openbare weg (verharding en bomen) in aanmerking komt voor onderhoud.

Voor de investeringen uit het GRP 2015 tot en met 2018 zijn de volgende riolen vernieuwd:

• Boomberg fase 2 + 3 (2016-2017)
• Noord fase 2 + 3 (2016-2017)
• Raadhuiskwartier fase 4 (2015)
• Diependaalselaan, ventweg
• Noordwestelijk Villagebied (2017)

Van de begrote investeringen uit de jaarschijf 2018 is een beperkt deel uitgegeven. De oorzaak is dat zodra de investeringen zijn vrijgegeven gestart kan worden met het participatietraject wat gemiddeld 6 maanden in beslag neemt. Voor de bestekvoorbereiding en aanbesteding is gemiddeld een tijdsbestek van 5 maanden nodig. Gedurende bovenstaande trajecten worden nagenoeg geen kosten gemaakt. In het tweede jaar van de jaarschijf worden de eerste investeringen gedaan die, afhankelijk van de start van de werkzaamheden, doorlopen in het derde jaar. Zie daarvoor ook de toelichting op het overzicht van investeringskredieten.

Relevante beleidsnota’s

• Gemeentelijk Rioleringsplan 2015-2020.
• Uitvoeringsprogramma duurzaamheid 2012-2015.

Areaal
Het betreft de waterbodems en oeverbeschermingen van alle openbare oppervlaktewateren en vijvers in de stad. Daarnaast zijn wij eigenaar van het Hilversums Kanaal.

Beleid
Baggeren is nodig om de vaarwegen op diepte te houden voor de scheepvaart en voor overige waterpartijen. Via het baggeren waarborgt de gemeente Hilversum dat het water van de vaarwegen voldoende doorstroomt en verbetert de gemeente de waterkwaliteit.

Onderhoud waterbodems en beschoeiingen
Na het bijstellen van het vaarwegprofiel van het Hilversums Kanaal is nautisch baggeren van het kanaal niet meer nodig. Een rapport van adviesbureau ATMilieuAdvies (uit april 2013) bevestigt dat de actuele doorvaartdiepte voldoende is.

Het beheer van de overige stadswateren is op orde. Voor de bescherming van de oevers zijn rond en/of langs de meeste waterpartijen houten of stalen beschoeiingen aanwezig. Er zijn beperkte mogelijkheden tot preventief of curatief onderhoud van beschoeiingen. Er zijn beperkte bedragen beschikbaar voor klein onderhoud.

Uitvoering onderhoud (waterbodems en beschoeiingen)
Het accent ligt op het opheffen van calamiteiten. In 2018 is de beschoeiing van de Kerkelanden vijver, Oude Haven en Berlage vijver hersteld.

Uitvoering investeringen (beschoeiingen en sluizen)
In 2017 is een start gemaakt met het vervangen van de beschoeiingen van het Hilversums Kanaal. Voor het kanaal loopt de vervanging door tot 2020. De vervanging van de aandrijving van sluis ’t Hemeltje wordt uitgevoerd in 2019.

Beleid
In het Handboek Beheer Hilversum Buiten (vastgesteld in 2009) en in het Groenbeleidsplan 2030 (vastgesteld begin 2013) is het beleid voor het beheer en onderhoud van het openbaar groen en de bomen vastgesteld. In 2010 is in het kader van de bezuinigingen het kwaliteitsniveau van de plus-gebieden in het handboek Beheer Hilversum Buiten teruggebracht naar het basisniveau, met uitzondering van het groen rondom het Raadhuis. De programma’s omvatten zowel het beleid over het onderhoud als de investeringen voor (het herinrichten) van het openbaar groen. De gemeente zoekt aansluiting bij de zonering-niveaus van het Handboek Beheer Hilversum Buiten.

Het beleid met betrekking tot bomen is vastgelegd in het Groenbeleidsplan en in het Handboek Beheer Hilversum Buiten. Het ambitie niveau is een structureel gezond divers bomenbestand. Om dit te bereiken wordt een jaarlijkse VTA inspectie uitgevoerd, waarvan de resultaten worden meegenomen in het programma 'boomverzorging'.

GroenImpuls
De nota 'impuls voor extra groen' is in de raad van 28 september 2016 voorgelegd. In deze nota zet de gemeente in op zeven sporen en zoekt zij aansluiting met de ambities en maatregelen uit het
(extra bomen) groenbeleidsplan 2030. Voor één van die sporen heeft de raad in januari 2016 een krediet van € 120.000 vrijgegeven voor het toevoegen van extra groen in het centrum. In 2017 zijn de voorbereidingen van start gegaan en in 2018 is op verschillende locaties de feitelijke uitvoering gestart en het groen versterkt waarbij bewoners door middel van participatie hun inbreng hebben gehad.

In 2018 zijn de volgende ‘Groenimpuls’ groenprojecten aangelegd;

• Larenseweg (vervanging haag)
• Floris Vosstraat (plantsoen)
• ’s Gravelandseweg (bomen en plantsoen)
• Mozaiekschool (fruitboomgaard)
• Jac. P. Thijsseplein (plantsoen)
• Villa Industria (hanging baskets/plantenbakken)
• Nassauschool
• Havenstraat (plantzuilen)
• Naarderstraat (haag en extra bomen)
• PC Hooftweg (extra bomen)
• Roggeveenstraat/Riebeecktuin (bloembollen)
• Liebergerweg/Mussenstraat (bloembollen)

Uitvoering onderhoud
Tot juli 2023 voert SBS, net zoals in de voorgaande jaren vanaf 2007 de onderhoudswerkzaamheden aan groen en bomen uit, conform het onderhoudsbestek groen. Voor sommige werkzaamheden is een bepaalde frequentie vastgesteld. Andere werkzaamheden toetsen wij op vooraf overeengekomen beeldkwaliteit.
Uitvoering investeringen
Bij het uitvoeren van investeringen wordt zoveel mogelijk gekozen voor een integrale benadering. Waar mogelijk stemt de gemeente de werkzaamheden aan het groen af met gelijktijdige werkzaamheden aan infrastructurele werken zoals: het vervangen afgeschreven wegen, rioleringswerkzaamheden en projecten. Het kan voorkomen dat wij grotere renovatiewerkzaamheden aan groen apart uitvoeren, omdat de levensduur van het groen niet altijd dezelfde is als die van riolen en andere infrastructurele voorzieningen.
In 2018 zijn op de volgende locaties het openbaar groen gerenoveerd en zijn de bomen vervangen:

Bomen:

• Vossenstraat
• Surinamelaan
• Burgemeester Schooklaan
• Snelliuslaan
• Oscar Romerolaan/Franciscusweg

Daarnaast zijn kastanjebomen vervangen vanwege de kastanjebloedingsziekte;

• Wolvenlaan/'t Zand
• Loosdrechtseweg (oostzijde)
• Kamerlingh Onnesweg

Plantsoenen:

• Kloosterlaan
• Laapersveldpark
• Neuweg (pleintje)
• Gooilandplein
• Vlindermeent
• Burgemeester Schooklaan
• Willibrordeslaan (buurtgaard)

Relevante beleidsnota’s

• Visie Hilversum Buiten 2004
• Hilversum Buiten handboek Beheer 2009
• Groenbeleidsplan 2030 (vastgesteld begin 2013)
• Duurzaam Hilversum 2016-2020

Beleid
Voor het Raadhuis, het Stadskantoor, de 1^e Loswal en de kantoorvilla zijn door externe bureaus meerjarige onderhoudsplannen opgesteld (de zogenoemde MOP´s). De gemeente actualiseert de MOP’s ten minste eens in de vier jaar. Jaarlijks wordt voor de MOP´s een vast bedrag gereserveerd waaruit wij alle toekomstige onderhoudslasten kunnen betalen. De MOP’s zijn onderverdeeld in een eigenaars- en een gebruikersdeel. In het voorjaar van 2019 worden de MOP's (en onderhoudsvoorzieningen) geactualiseerd en aan de raad voorgelegd. Het eigenaarsonderhoud wordt gefinancierd uit de voorziening onderhoud stadskantoren. In 2018 is € 180.000 aan de voorziening onderhoud stadskantoren toegevoegd.
Voor het dagelijkse/gebruikersonderhoud was oorspronkelijk voor de kantoorgebouwen een budget beschikbaar van € 422.000. Dit budget is in 2018 bijgesteld naar € 408.000. Voor de locatie 1^e Loswal was het budget € 49.000.
Het verduurzamen van het eigen vastgoed waar de kantoorgebouwen deel van uitmaken, is een belangrijke opgave in ons duurzaamheidsbeleid. De maatregelen zijn uitgewerkt in de uitvoeringsprogramma’s 2012-2015 en 2016-2020 en voeren wij momenteel uit.

Uitvoering onderhoud Raadhuis, stadskantoor, kantoorvilla, en 1 ^e Loswal

Gebruikersdeel exploitatie:
In 2018 is € 366.000 aan onderhoudsuitgaven verantwoord binnen de exploitatie. Dit betreft het preventieve onderhoud aan het raadhuis, het stadskantoor en de kantoorvilla. Het onderhoud heeft betrekking op onder meer de verwarmings- beveiligings-, lift- en overige elektrische installaties, verlichting/armaturen, en het binnen schilderwerk. De begrote onderhoudskosten bedroegen € 422.000.
De verantwoorde onderhoudskosten voor de gemeentewerf (locatie 1^e Loswal) bedragen € 49.000 en betreffen het dagelijkse onderhoud. De uitgaven zijn in lijn met het begrote onderhoud.

Voorziening:
In deze jaarrekening is de stand van de voorziening beoordeeld op voldoende omvang (om de verplichtingen van het geplande onderhoud voor de planperiode 2019 tot en met 2028 te kunnen uitvoeren). Dit heeft geleid tot geactualiseerde aanpassingen (t.o.v. de begroting) in de toevoeging aan de voorziening. In 2018 is een bedrag van € 126.000 toegevoegd aan de voorziening voor ambtelijke huisvesting. Voor het Stadskantoor kosten gemaakt voor o.a. de vervanging van dakbedekking, plaatsen bliksemafleiding en vervangen van keukenapparatuur. Voor het raadhuis zijn de armaturen vervangen en zijn de pompen en verdeelkasten van de fonteinen vervangen. Op basis van de geactualiseerde onderhoudsplannen zijn de huidige in de exploitatie opgenomen budgetten voldoende om alle tot en met 2026 de opgenomen onderhoudswerkzaamheden uit te kunnen voeren.

Huisvesting Sociaal Plein:
Voor de huisvesting van het Sociaal Plein wordt een pand gehuurd aan de Wilhelminastraat. De onderhoudslasten en investeringen voor dit pand blijven buiten de verantwoording van deze paragraaf (omdat hier geen sprake is van eigendom). Het huurcontract van de locatie Wilhelminastraat loopt tot en met 2021.

Uitvoering investeringen

Integrale technische beveiliging:
De huidige systemen voldeden niet meer aan het informatieveiligheidsbeleid van de gemeente. In 2018 is geïnvesteerd in één integraal inbraakbeveiligingssysteem voor de gemeentelijke kantoorpanden. Onderdeel van dit systeem zijn de overige installaties als: de camerabeveiliging, de toegangscontrole en de sleutel sluitsystemen. Enkele technische restpunten worden nog uitgevoerd waarna het project in 2019 kan worden afgesloten.

Het vervangen van de noodstroomaggregaat:
Het huidige aggregaat voldoet niet meer aan de eisen. Het aggregaat zal worden vervangen en het project zal in 2019 worden afgerond. De vervanging is noodzakelijk om de kosten van de serverruimte te reduceren. Dit besluit past ook bij de duurzaamheidsoverwegingen van de gemeente.

Onderhoud keuken en vervanging meubilair:
In het kader van het Toekomstgericht werken zijn in 2018 investeringen gedaan in de in de keuken en voor de vervanging van het meubilair.

Relevante beleidsnota´s

Beleid
Onderwijshuisvesting is een wettelijke taak voor de gemeente. De gemeente stelt in overleg met de schoolbesturen meerjarige plannen op voor de onderwijshuisvesting. Voor nieuwbouw, uitbreiding en renovatie stelt de gemeente investeringsbudgetten beschikbaar.
Via het investeringsprogramma legt de gemeente vast welke investeringsbudgetten er in de eerstvolgende vier jaar voor onderwijshuisvesting beschikbaar zijn.
Met ingang van 2015 zijn de schoolbesturen van het primair onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs zelf verantwoordelijk voor het volledige gebouwonderhoud. De schoolbesturen hebben slechts beperkt de mogelijkheid om te investeren in de schoolgebouwen. Alleen investeringen voor het verduurzamen van de schoolgebouwen zijn wettelijk toegestaan. De kosten voor het verduurzamen van de schoolgebouwen zijn voor het schoolbestuur. De gemeente biedt wel een duurzaamheidslening aan voor het bestaande (maatschappelijk) vastgoed. De maatregelen zijn uitgewerkt in het programma Duurzaam Hilversum 2016-2020.

De gemeente heeft de gymzalen voor het primair- en (voortgezet) speciaal onderwijs een aantal jaren geleden aan de schoolbesturen overgedragen. De scholen zijn verantwoordelijk voor het binnen onderhoud, de gemeente doet het buitenonderhoud volgens de oude systematiek.

Voor het gemeentelijk deel van het onderhoud van de gymlokalen voor het primair- en (voortgezet) speciaal onderwijs is een onderhoudsvoorziening ingesteld om de kosten van het geplande onderhoud gelijkmatig over 10 jaren te spreiden. Aan deze voorziening wordt jaarlijks een bedrag toegevoegd om de gymzalen op het vereiste niveau te houden/krijgen. In deze jaarrekening is de stand van de voorziening beoordeeld op voldoende omvang (om de verplichtingen van het geplande onderhoud voor de planperiode 2019 tot en met 2028 te kunnen uitvoeren). Dit heeft geleid tot geactualiseerde aanpassingen (t.o.v. de begroting) in de toevoeging aan de voorziening. In 2018 is dat een bedrag van € 227.000. Het beschikbare budget voor onderhoud is gebaseerd op een meer jaren onderhoudsplan dat na vier jaar telkens wordt geactualiseerd.

Uitvoering onderhoud
Werkzaamheden in 2018 uitgevoerd voor het onderhoud van de gymlokalen:

• Vochtwerende maatregelen kelder Merelstraat 45, Nassauschool

Uitvoering investeringen
In 2018 zijn onder meer de volgende investeringen uitgevoerd:

• Uitbreiding praktijkruimte Gooise Scholen Federatie, deze uitbreiding is eind 2018 gereed gekomen en in gebruik genomen.
• Uitbreiding, renovatie en ingebruikname van het schoolgebouw aan de Kamerlingh Onnesweg 2 voor en door de Wilgetoren en het ingebruik nemen is gereed.
• Vervangende nieuwbouw, nieuwbouw gymzaal en peuterspeelzaal STIP-Sterrenschool. Eind 2018 is gestart met de bouw. De verwachting is dat na de zomervakantie 2019  dit gebouw in gebruik genomen kan worden door de Sterrenschool.
• Uitbreiding J.H. Donnerschool is gestart.

De volgende geplande investeringen voor 2018 hebben nog niet plaatsgevonden:

• Extra capaciteit gymzaal Oost, door het ontbreken van een geschikte plek voor de realisatie van deze gymzaal is de benodigde extra capaciteit nog niet gerealiseerd. Daarnaast is het beschikbare budget niet toereikend door het aantrekken van de economie en omdat er niet gerekend is met kosten voor de verwerving van de grond. Dit zal verder worden meegenomen in het integraal huisvestingsplan wat volgens de planning eind 2019 gereed moet zijn.
• Upgrading gymzaal Montessorischool. Het vergroten van de gymzaal bij de Montessorischool is nog niet uitgevoerd. Er is met de eigenaar nog geen overeenstemming over de huur van de benodigde percelen. Er worden andere mogelijkheden onderzocht om deze voorziening te realiseren.

Relevante beleidsnota’s

• Onderwijshuisvestingsbeleid (OHVB) en –meerjarenplanning 2017-2024
• Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Hilversum 2016
• Onderwijs huisvestingsprogramma 2018
• Meerjaren onderhoudsplan gymlokalen t.b.v. primair onderwijs (2015-2034)
• Duurzaam Hilversum 2016-2020

Beleid
De gemeente bezit speelgelegenheden, buitensportaccommodaties en panden sociaal, cultureel, welzijn, sporthallen (incl. zwembad), kinderopvang, begraafplaatsen, parkeergarages en panden van de voormalige afdeling grondzaken. Het noodzakelijk onderhoud wordt beschreven in een meerjaren onderhoudsplan (MOP) voor de periode 2015-2024 en is erop gericht het maatschappelijk vastgoed in een sobere en doelmatige staat te houden. In 2019 wordt het MOP geactualiseerd voor alle objecten/panden. Om de onderhoudslasten gelijkmatig over de jaren te verdelen, is een onderhoudsvoorziening ingesteld. In deze jaarrekening is de stand van de voorziening beoordeeld op voldoende omvang (om de verplichtingen van het geplande onderhoud voor de planperiode 2019 tot en met 2028 te kunnen uitvoeren). Dit heeft geleid tot geactualiseerde aanpassingen (t.o.v. de begroting) in de toevoeging aan de voorzieningen. In 2018 is een bedrag van € 1.042.000 toegevoegd aan de voorziening maatschappelijk vastgoed.

Voor de parkeergarages en de gebouwen op de begraafplaatsen bestaan ook onderhoudsvoorzieningen. In 2018 is respectievelijk € 298.000 en € 20.000 toegevoegd aan deze voorzieningen.

Het verduurzamen van het eigen vastgoed (waaronder de kantoorgebouwen, gemeentelijke panden en de aanleg van zonnepanelen voor de wijk Anna’s Hoeve) is een belangrijke opgave in het duurzaamheidsbeleid. De maatregelen zijn uitgewerkt in de uitvoeringsprogramma’s 2012-2015 en 2016-2020 en worden momenteel uitgevoerd. Doelstelling is 100 kiloton CO2-reductie in 2020 en een klimaat neutrale eigen bedrijfsvoering en uiteindelijk een klimaat neutraal Hilversum in 2050.

Uitvoering onderhoud
In het meerjaren onderhoudsplan zijn in 2018 onder andere voor de volgende locaties werkzaamheden uitgevoerd:

Kinderopvang

• Vernieuwen tuinmuur en speelplaats (Van Hogendorplaan 1c)

• Vervangen ketel (Goudenregenlaan 3)
• Onderhoud kozijnen (Eikbosserweg 166)

Sociaal Cultureel Werk

• Augustinushof 63, dakrenovatie
• De Meent 5, vervangen dakventilatoren
• Mierenmeent 122, onderhoud en schilderwerk buitenschil
• Badhuislaan 10b, dakbeveiling
• Kerkbrink 6, schilderwerk buitenzijde

Sportgebouwen/sportparken

• Zwembad/sporthal De Lieberg: brandveiligheidsvoorzieningen
• Dudok Tribune: aanpassingen en schilderwerk
• Dudok Arena, noodverlichting en brandveiligheid
• Atletiekbaan GAC, vervangen landingsmatten en overkapping hoogspringen

Speeltoestellen

• Onderhoud, reparatie, vernieuwen en inspecties speeltoestellen diverse locaties

Overige panden maatschappelijk vastgoed

• Kerkbrink 29, brandwerende voorzieningen kelder
• Vaartweg 43A-D, vervangen dakbedekking en vernieuwen riool

Parkeergarages

• Parkeergarage Gooische Brink, vervanging frequentieregeling lift

• Parkeergarage Gooische Brink, vervanging parkeerafhandelingssysteem/slagbomen
• Parkeergarage Gooiland, vervanging bekabeling parkeermanagementsysteem
• Parkeergarage Gooiland, vernieuwen tegelwerk entree

Begraafplaatsen

• Zuiderbegraafplaats: Kolhornseweg 15, schilderwerk
• Zuiderbegraafplaats: onderhoudscontract oven (1/3^e deel)

De hiervoor benodigde budgetten worden rechtstreeks uit de voorziening gehaald en drukken niet op de exploitatie. In 2017 is ook voor de locatie Bosdrift een MOP opgesteld.

Uitvoering investeringen
Met ingang van 2014 zijn de vervangingsinvesteringen voor buitensportaccommodaties in het investeringsprogramma opgenomen. In 2018 is het kunstgrasveld van Victoria vervangen.

Op 12 november 2014 heeft de raad een krediet beschikbaar gesteld van € 1.203.000 om de gemeentelijke gebouwen te verduurzamen. Via een amendement op 12 juli 2017 is aan dit budget € 100.000 toegevoegd. In 2018 is daaruit € 125.000 geïnvesteerd. Daarnaast wordt (in het kader van Duurzaam Hilversum 2016-2020) de woonwijk Anna’s Hoeve voorzien van zonnepanelen. De raad heeft daarvoor op 5 juli 2017 een krediet beschikbaar gesteld van € 850.000. In 2018 zijn daaruit investeringen gedaan voor een bedrag van € 322.000.

Met betrekking tot de begraafplaatsen is in 2018 het laatste deel van het gebouw (de aula) Bosdrift gerenoveerd. Daarnaast zijn investeringen gedaan voor de inrichting van een urnenterrein op de begraafplaats/crematorium Zuiderhof.

Relevante beleidsnota’s:

• Meerjaren onderhoudsplan maatschappelijk gemeentelijke gebouwen (panden sociaal, cultureel, welzijn, sporthallen (incl. zwembad), kinderopvang, begraafplaatsen, parkeergarages en panden van de voormalige afdeling grondzaken (2015-2034)
• Meerjaren onderhoudsplan buitensportaccommodaties (2015-2034)
• Meerjaren onderhoudsplan speelvoorzieningen (2015-2034)
• Uitvoeringsprogramma duurzaam Hilversum 2012-2015
• Duurzaam Hilversum 2016-2020